GRAND DICTIONNAIRE LATIN OLIVETTI


402. Reluctante natura irritus labor est
Eclipses non ubique cernuntur, aliquando propter nubila, sæpius globo terræ obstante
Haud scio an, pietate advenus deos sublata, fides etiam et societas generis humani et una excellentissima virtus justitia tollatur
Mucius solus in castra Porsenæ venit, eumque interficere, proposita sibi morte, conatus est
.

403. On peut aussi substituer au participe certains substantifs qui expriment l'action du verbe comme dux, comes, adjutor et adjutrix, auctor, testis, judex, interpres, magister et præceptor, magistra et præceptrix ; par exemple Natura duce pour natura ducente, sous la conduite de la nature ; comite fortuna pour comitante fortuna ; iudice Polybio pour iudicante Polybio, d'après le jugement de Polybe.
Les noms de dignité, comme consul, prætor, imperator, rex tiennent aussi la place des participes dans les déterminations de temps ; par exemple Cicerone console, sous le consulat de Cicéron ;
Magis auctoribus (conformément au conseil des mages)
Xerxes inflammasse templa Græciæ dicitur
Sapientia enim est una, quæ mæstitiam pellat ex animis, quæ nos exhorrescere metu non sinat : qua præceptrice in tranquillitate vivi potest, omni cupiditatum ardore restincto
O quam facile erat orbi : imperium occupare, aut mihi, Romanis militibus, aut, me Rege, Romanis !
(paroles de Pyrrhus).
Le verbe substantif esse n'ayant pas de participe présent, l'adjectif seul à l'ablatif peut suffire pour un ablatif absolu, pendant qu'on sous-entend ce participe qui manque à la langue latine ; par exemple deo propitio, invita Minerva, sereno cœlo, aspera hieme, me ignaro, illis consciis :
Romani, Hannibale vivo, nunquam se sine insidiis futuros arbitrabantur
Obvius fit Miloni Clodius expeditus, nulla rheda, nullis impedimentis, nullis Græcis comitibus
.

404. L'ablatif du participe parfait passif remplace quelque fois seul la construction entière de l'ablatif absolu. La phrase suivante doit alors être envisagée comme un nom de genre neutre contenant le sujet du participe ; par exemple Hannibal, cognito insidias sibi parari, fuga salutem quæsivit égal à cognitis insidiis sibi paratis. Mais cela n'a lieu qu'avec un petit nombre de participes, comme audito, cognito, comperto, explorato, desperato, nuntiato, edicto.
Alexander, audito Darium appropinquare cum exercitu, obviam ire constituit.

405. Le participe futur passif a au nominatif, (et à l'accusatif, quand il est suivi d'un infinitif) la signification de nécessité et rarement celle de possibilité ; laudandus signifie qui doit être loué, et non qui peut être loué, qui mérite de l'être.